Sözlü Çeviri ve Türleri

 Merhabalar bu yazımızda bir çok tercüme terimleri ile karşınızda olacağız. Bir çok tercümanın merak ettiği sözlü çeviri türlerine bu yazımızda detaylı olarak yer verdik.

Sözlü çeviri yazılı tercümenin aksine adından anlaşılacağı gibi sözlü yapılan çeviridir. Sözlü çeviri adı, işin genel ismi olup birçok çeşidi vardır. Bu çeşitleri sıralamak gerekirse:

Ardıl Çeviri Nedir?

Tercümanın önce konuşmacıyı dinleyip daha sonra hedef dile aktarım yaptığı çeviri türüdür.

Ardıl çeviride, tercüman önce konuşmacıyı dinler ve daha sonra genelde aldığı notlardan da yararlanarak hedef dile çeviri yapar. Günümüzde ardıl çevirinin yerini artık simultane çeviri almaya başlamıştır. Fakat hala iş yemekleri, iş gezileri gibi toplantılarda popülerliğini korumaktadır.

İyi bir tercüman 10 dakika veya daha fazla süreli bir konuşmayı zorlanmadan ardıl olarak çevirebilmektedir.

Simültane Çeviri Nedir?

Tercümanın konuşmacı konuşmasına devam ederken onunla aynı anda çeviri yapmasıdır.

Simültane çeviride, tercüman en az bir tercüman ile birlikte ses geçirmez bir kabin içerisinde çalışmaktadır. Konuşmacı bir mikrofon yardımıyla konuşmasını sürdürürken, tercüman kulaklık sayesinde konuşmacıyı dinler ve tekrar mikrofon yardımıyla duyduklarını hemen hemen konuşmacı ile aynı anda olacak şekilde çevirir.

Riley Çeviri Nedir?

Üçüncü bir dil aracılığıyla iki dil arasında yapılan çeviri türüdür.

Bir konuşmacının aktif diller kabinede tercüman tarafından kapsanılmayan bir dilde konuştuğunda, o dili kapsayan ve aktif diller kabinin fonksiyonunu ‘değiştiren’ başka bir kabine (ses bağlantısı aracıyla) ‘aktarılabilir’. Çevirmen kalitenin bozulmayarak başka bir aracılıyla çalışır. Bir konuşmacının konuştuğu dilin aktif dil kabinindeki bir tercüman tarafından çevirisi yapılamıyor ise, bu kabin bu dilin kapsandığı ve bu dilin “riley”inin kullanılacağı başka bir kabine( ses bağlantısı) aracılığıyla bağlanabilir. Tercüman çevirinin kalitesini hiç düşürmeyecek bir şekilde başka bir dilin aracılığından yararlanır.

Retur Çeviri Nedir?

Bir tercümanın ana dilinden başka bir hedef dile yaptığı çeviri türüdür. Genelde tercümanlar başka bir dilden kendi ana dillerine çeviri yapmayı tercih ederler. Bazı tercümanlar ise ikinci dillerini ana dilleri gibi bu dilde çok etkin bir şekilde çalışacak şekilde iyi bilirler. Fransızca’dan gelen retur kelimesi tüm dünyada bu çeviri türü için kullanılmaktadır.

Bazı tercümanlar bildikleri tüm diller arasında ikinci aktif dillerini başka bir dilden bu dile çeviri yapacak kadar iyi bilirler. Bu tercümanlar her iki dil kabininde çalışabilir. Nispeten az sayıda çevirmen ikinci dilini kendi dil kombinasyonlardan tüm dillerden bu dile çeviri yapabilecek seviyede konuşabilirler. Bu çevirmenler her iki kabinde de çalışabilirler. Retur çevir çok fazla yaygın olmayan dillerden daha yaygın olan dillere çeviri yaparken uygundur.

Pivot Nedir?

Riley olarak sadece tek bir dilin kullanıldığı çeviri türüdür. Bir veya daha fazla sayıda tercümanın çok fazla yaygın olmayan pasif dilleri varsa, diğer kabinler için bu tercümanların riley olarak kullanılacakları “pivot” olabilirler. “Pivot” kelimesi Fransızca bir kelimedir ve evrensel olarak kullanılmaktadır.

Profesyonel tercümanlar, takımında herhangi bir dil için sadece tek bir pivot bulundurmaktan kaçınırlar. Bazen tek bir dil pivot dil olarak kullanılabilir ve iki çevirmen tarafından bir dile retur olarak çalışılarak değişimli bir şekilde bir kabinde yürütülebilir veya bir retur tercüman ve bir retur dilinin ait olduğu kabindeki bir tercüman değişimli olarak da yürütebilir.

Şeval Nedir?

Bir tercümanın bir toplantı veya konferans sırasında her iki dilden de karşılıklı olarak çeviri yapmasıdır.

“Cheval” Fransızca’da at anlamına gelmektedir ve bu tür çeviride tercüman her iki kabin arasında ata biner gibi oturduğu için bu isimle nitelendirilmiştir. Dilimizde ise şeval olarak geçmektedir. Genelde her bir dil için en az iki tane simültane tercümana ihtiyaç vardır fakat eğer bu simültane toplantıda sadece bir dil çiftinde çeviri yapılacak ise, her iki dile de çeviri yapabilen ve ihtiyaca göre kabinler arasında gidip gelebilen bir şeval tercümandan yararlanılabilir.

Genelde tercümanlar başka bir dilden kendi ana dillerine çeviri yapmayı tercih ederler. Bazı tercümanlar ise ikinci dillerini ana dillerinden bu dile çeviri yapabilecek kadar iyi bilmektedir. Bu retur çeviri olarak adlandırılır. Bazı tercümanlar bildikleri tüm diller arasında ikinci aktif dillerini başka bir dilden bu dile çeviri yapacak kadar iyi bilirler.

Asimetrik Çeviri Nedir?

Tüm konuşmacıların ana dillerinde konuştukları fakat sadece bazı birkaç dilde yapılan çeviriyi dinledikleri çeviri türüdür. Birçok konuşmacı bir ya da daha fazla dil bilseler de konuşma kabiliyetleri konusunda kendilerine fazla güvenmeyebilirler. Bu tür durumlarda her konuşmacının ana dili için ayrı bir tercümanla çalışmak yerine asimetrik tercüme kullanılabilir. Asimetrik bir çeviri kullanmak için doğal olarak tüm konuşmacıların bir veya daha fazla dili etkin olarak anladıklarından emin olmalısınız.

Fısıldayarak Çeviri Nedir?

Eş zamanlı olarak fakat fısıltı ile konuşarak yapılan çeviri türüdür. Tercüman konuşmacıların yanında yer alır ve doğrudan aktarım yapacağı kişinin kulağına eşzamanlı olarak fısıldar. Fısıldayarak çeviri sadece bir birine yakın olan az sayıdaki katılımcının olduğu toplantılar için kullanılabilir. Ağırlıklı olarak katılımcıların ortak bir dili paylaşmadığı iki veya daha fazla sayıdaki gruplar halindeki toplantılar için kullanılır.

Fısıldayarak çeviri zamandan tasarruf etmek için genelde ardıl çevirinin yerine kullanılır. Bazen fısıldayarak çeviri yapan tercüman konuşmacıyı daha iyi duyabilmek için kulaklık da kullanabilir.

İşaret Diliyle Yapılan Çeviri Nedir?

Eş zamanlı olarak işaret diliyle hedef dile aktarımın yapıldığı çeviri türüdür. İşaret dilinde çeviri yapan çevirmenler işitme ve konuşma özürlü kişilerin bulunduğu toplantılarda bu kişilere işaret diliyle çeviri yapanlardır. Çevirmenlerin bu kişilere çok yakın bir konumda bulunması gereklidir.

Ulusal ve kültür farklılıklara rağmen çoğu işaret ve yüz ifadeleri evrenseldir ve herkes tarafından kolayca anlaşılabilir. Ancak yinede herkesin anlayacağı tek bir işaret dili mevcut değildir. Dünyada yüzden fazla işaret dili ve lehçe mevcuttur.
Dil çiftleri

Tercümanlar aktif ve pasif olarak adlandırılan iki farklı dil çiftlerine sahiptirler. Tercümanın aktif dili, katılımcıların dinleyebildiği ve tercümanın başka bir dilden bu dile çeviri yapabildiği dillerdir. Pasif dil ise tercümanın tam anlama kapasitesine sahip olduğu ve bu dillerden aktif diline çeviri yaptığı dillerdir. Aktif ve pasif dil çiftlerinin çok fazla olması durumunda iki farklı çeviri türünden yararlanılır. Asimetrik ve simetrik şekilde yapılan çeviri. Asimetrik çeviri, kullanılan tüm diller yerine sadece en yaygın olanlarda çeviri yapılması anlamına gelmektedir. Simetrik çeviri ise tüm katılımcıların tek bir ortak dilde konuşabildiği ve bu dilde yapılan çeviriyi dinlediği çeviri türüdür.

Asimetrik türde yapılan çeviride dinleyebileceğiniz dil sayısından çok daha fazla dilde konuşabilirsiniz. Örneğin bir toplantının 15-3 dil çifti yöntemiyle yapılacağı toplantıdaki katılımcılar tarafından konuşulan dil sayısının 15 olduğu fakat çeviri yapılacak dillerin 3 olduğu anlamına gelmektedir.

Konferans Çevirmenin Dil Grubu

Çoğu zaman, konferans çevirmenleri pasif dillerinden ana dillerine çeviri yapmayı tercih ederler. Ana dilleri aktif oldukları dildir ve kimi zaman A dili olarak da adlandırılmaktadır.

Bazı tercümanlar kendi ana dillerinin haricinde başka bir dili de oldukça etkin bir şekilde kullanılabilmektedirler ve bu tercümanlar başka dillerden bu dile de çeviri yapabilirler. Bu ise ikinci aktif olarak adlandırılmaktadır. Kendi ana dilinden ikinci bir aktif dile çeviri yapma süreci aynı zamanda retur olarak adlandırılır ve bunu yapabilen tercümanlardan bazıları eşzamanlı çeviriden ziyade ardıl olarak bu çeviri türünü gerçekleştirebilirler.

Az sayıdaki tercümanlar ise bildikleri tüm dillerden ikinci aktif diline çeviri yapabilme kabiliyetine sahiptir. Bu çevirmenlerin ise “second full booth” yani ikinci kabin olarak adlandırıldığı da olmaktadır. Bundan çok daha az sayıdaki tercüman ise ikiden fazla aktif dile sahiptir.

Pasif diller ise tercümanın anlama konusunda çok iyi olduğu ve belli bir dereceye konuşabildiği fakat başka bir dilden bu dile çeviri yapabilecek kadar etkin olmadığı diller için kullanılmaktadır.

AIIC, Uluslar arası Konferans Çevirmenleri Birliği bu diller için aşağıda verilen şu tanımları kullanmaktadır
Aktif Diller:

A Dilleri : Tercümanın bildiği tüm dillerden bu dile eşzamanlı veya ardıl fark etmeksizin çeviri yapabildiği ve tercümanın ana dili olarak( yada ana dili kadar iyi bildiği diğer diller) konuşabildiği dillerdir. Tüm tercümanların mutlaka en az bir adet A dilinin olması gerekmektedir ancak bu sayı birden fazla da olabilir.

B Dilleri: Tercümanın ana dili haricindeki bildiği tüm dillerden bu dile aktif olarak çeviri yapabildiği ve yine aktif olarak kullanabildiği dillerdir. Bazı tercümanlar ‘B’ dillerine sözlü çeviri türlerinden sadece birini kullanarak çeviri işlemini gerçekleştirebilmektedirler.

Pasif diller:

C Dilleri : Tercümanın anlama kabiliyetinin çok iyi olduğu ve A ile B dillerine bu dillerden çeviri yapabildiği dillerdir.

Bir önce ki yazımızda Çeviri Büroları konusunu ele aldık.

Lütfen yazımız hakkında görüş ve önerilerinizi bizlerle paylaşınız.